دی‌اکسید گوگرد (SO₂) – ترکیبی با کاربردهای صنعتی و اثرات زیست‌محیطی
دی‌اکسید گوگرد گازی سمی با بوی تند و زننده است که هم به طور طبیعی و هم در اثر فعالیت‌های انسانی تولید می‌شود. این ترکیب شیمیایی نقش مهمی در صنایع مختلف ایفا می‌کند، اما اثرات زیست‌محیطی قابل توجهی نیز دارد.
منابع انتشار:
این گاز عمدتاً از دو منبع اصلی وارد جو می‌شود: فعالیت‌های آتشفشانی و احتراق سوخت‌های فسیلی حاوی گوگرد. در مقیاس منظومه شمسی، SO₂ در جو سیاره ناهید و قمر آیو مشتری نیز شناسایی شده است.
کاربردهای صنعتی:
مهمترین کاربرد دی‌اکسید گوگرد در تولید اسید سولفوریک است که پرکاربردترین ماده شیمیایی در جهان محسوب می‌شود. فرآیند تولید آن که به “فرآیند تماس” معروف است، نخستین بار در سال 1831 توسط پرگرین فیلیپس ثبت اختراع شد. در این فرآیند، SO₂ به SO۳ اکسید شده و سپس به اسید سولفوریک تبدیل می‌شود.
سایر مصارف:
- به عنوان عامل کاهنده در آزمایشگاه‌های شیمیایی
- در واکنش‌های سولفونیلاسیون
- به عنوان حلال در دماهای پایین
- در صنایع غذایی برای نگهداری میوه‌های خشک و جلوگیری از فساد شراب
اثرات زیست‌محیطی:
دی‌اکسید گوگرد دارای اثرات دوگانه بر محیط زیست است. از یک طرف، انتشار آن از آتشفشان‌ها می‌تواند با تشکیل ذرات معلق سولفاتی در استراتوسفر، باعث کاهش دمای جو زمین شود. از طرف دیگر، این گاز از عوامل اصلی تشکیل باران‌های اسیدی است که برای اکوسیستم‌های آبی و جنگلی مضر است.
ملاحظات ایمنی:
با وجود کاربردهای صنعتی متعدد، SO₂ گازی سمی محسوب می‌شود که تماس با آن می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و تحریک چشم و پوست شود. کنترل انتشار این گاز از منابع صنعتی یکی از چالش‌های مهم زیست‌محیطی در بسیاری از کشورهاست.