خردل گوگردی (سولفور موستارد)
سولفور موستارد که با نام علمی بیس(2-کلرواتیل) سولفید شناخته می‌شود، یکی از خطرناک‌ترین عوامل شیمیایی جنگی محسوب می‌گردد. این ترکیب به دلیل اثرات تاول‌زایی قوی، در رده سلاح‌های شیمیایی طبقه‌بندی شده است. گاز خردل نه تنها باعث آسیب‌های حاد می‌شود، بلکه عوارض بلندمدت و گاه غیرقابل برگشتی بر سیستم‌های مختلف بدن از جمله پوست، چشم‌ها و دستگاه تنفسی ایجاد می‌کند.
از نظر شیمیایی، این ماده در حالت خالص به صورت مایعی بی‌رنگ و چسبناک است، اما در فرم‌های مورد استفاده در جنگ به رنگ زرد تا قهوه‌ای دیده می‌شود. بوی تند و زننده این ترکیب که شبیه به گیاه خردل، سیر یا ترب کوهی است، دلیل نامگذاری آن به گاز خردل می‌باشد. یکی از ویژگی‌های خطرناک این ترکیب، حلالیت بالا در چربی‌ها است که باعث جذب سریع آن از طریق پوست می‌شود.
مکانیسم اثر سولفور موستارد مبتنی بر توانایی آن در آلکیله کردن DNA سلول‌هاست. این ترکیب با تشکیل حلقه سولفونیوم و آزاد کردن یون کلرید، به صورت برگشت‌ناپذیری به نوکلئوتیدهای گوانین در DNA متصل می‌شود. این آسیب DNA منجر به اختلال در تقسیم سلولی، مرگ برنامه‌ریزی شده سلول‌ها و در مواردی ایجاد جهش‌های سرطانی می‌گردد.
تاریخچه استفاده از این سلاح شیمیایی به جنگ جهانی اول بازمی‌گردد و متأسفانه در جنگ ایران و عراق نیز به کار گرفته شد. قربانیان این سلاح، علاوه بر آسیب‌های حاد مانند تاول‌های شدید پوستی، مشکلات تنفسی و آسیب‌های چشمی، در معرض خطر ابتلا به انواع سرطان در سال‌های بعد نیز قرار می‌گیرند.
به دلیل اثرات مخرب و غیرانسانی این سلاح، امروزه تولید و استفاده از آن تحت کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی کاملاً ممنوع شده است. با این حال، مطالعه بر روی این ترکیب و مکانیسم اثر آن همچنان در مراکز تحقیقاتی برای توسعه روش‌های درمانی و پیشگیرانه ادامه دارد.
